Hadis-i Şeriflerde dikkat çeken ayrıntı..

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin, HANGİ İŞ DAHA DEĞERLİDİR? Şeklindeki sorulara farklı zamanlarda farklı cevaplar vermiştir. Bu cevaplar arasında bir çelişki yoktur. Öncelikle şu bilinmelidir ki, bu farklılıklar asla farz ibadetler arasında değildir. Nafile olduğunda hangi ibadet daha değerlidir diye bir soru sorulabilir. Namazı haccın yerine, zekâtı orucun yerine oturtmak gibi bir tercih yoktur. Aşağıdaki izahtan da anlaşılabileceği gibi bu cevaplar, sorunun muhatabı, zamanı ve mekânı açısından bakıldığında her biri yerli yerine oturmuş cevaplar olduğu görülür. Örnek olarak hadislerde şu cevapların her birinin HANGİ AMEL/İŞ? sorusuna verilmiş cevaplardan seçmeler olarak görülebilir:
'Vaktinde kılınan namaz. Sonra ebeveyne itaat. Sonra cihat.'
'Oruç.'
'Hac ve umre.'
'Cihat.'
'Elinden ve dilinden Müslümanların emin olduğu insan olmak.'
Bu farklılıklardaki nedenler şu şekilde başlıklandırılabilir:
- Aynı amel zamana ve mekâna göre değişik sevaplara karşılık olabilir. Mesela Mekke Harem'de namaz diğer mekânlardakinden farklıdır. Muharrem ayının onuncu günü oruç diğer zamanlardan farklıdır.
- Soruyu soran şahsın özel durumuna göre cevap farklı olabilir. Anne babası ağır hasta olan biri için onlara hizmet nafile oruçtan ve umreden daha değerli olabilir. Toplumun zengin ağırlıklı olduğu bir ortamda sadaka teşviki ile fakirliğin yaygın olduğu toplumdaki teşvik aynı olmayabilir.
- Özellikle cihat açısından bakıldığında da cihadın pek çok çeşidi arasında zamana ve yere göre farklı istekler ortaya çıkabilmektedir.
İbnu Kayyım, UDDETU's-Sabirîn isimle eserinde (s.114) bu hususu şu şekilde açıklamaktadır:
'Aynı amel bir başkası için farklı bir üstünlük taşıyabilir.
- Çok malı olan ama vermeye nefsi yanaşmayan bir zengin için sadaka vermek, kardeşlerini tercih etmek gece namazına kalkmaktan ve nafile oruçtan daha üstün olabilir.
- Düşmanların kendisinden ürktüğü bir yiğidin cihat saflarında bir anlığına bulunup cihat etmesi haccetmesinden, oruç, sadaka ve nafilesinden daha efdal olabilir.
- Sünneti, helal haramı ve hayır/şer yollarını bilen bir âlimin insanların içinde bulunup onları eğitmesi, nasihatte bulunması kendisini kenara çekip namaz, kıraat, tesbih ile meşgul olmasından daha değerli olabilir.
- Allah'ın kendisini insanların işlerini yürütmek için tayin ettiği bir liderin makamında oturup insanların davalarını görmesi, mazlumla zalimin arasında hakkı ikame etmesi, hadleri tatbik etmesi, haklıyı destekleyip haksızı uzaklaştırması bu işleri yapmadığı yıllarından daha değerli olabilir.
- Cinsel şehveti ağır basan birinin tuttuğu oruç onun için başkalarının sadakasından ve zikrinden daha değerli olabilir.
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemin Amr bin As ve Halid bin Velid gibileri emir olarak görevlendirip Ebu Zer'i görevlendirmediğini hatta ona: 'Seni zayıf görüyorum. Kendim için istediğimi senin için de isterim. İki kişiye lider olma. Yetim malına görevli olma.' Dediğini düşünmelisin.
Birine oruç tutmasını, orucun muadilinin olmayacağını buyurmuş. Bir başkasına kızmamasını emretmiş. Bir üçüncüye de dilinin sürekli Allah'ı zikirle canlı kalmasını tavsiye etmiş.
Allah bir kuluna kemal murat ettiğinde onu, kabiliyetinin bulunduğu, becerebileceği ve yaratıldığı alanda başarılı kılar. O da takatını orada kullanınca başkalarından daha üstün olur, diğerlerini geçer.
Bunu hasta örneğinde görebiliriz: Mesela karnı ağrıyan biri o ağrı için üretilen ilacı kullanınca istifade eder. Baş ağrısı ilacını kullanınca aradığını bulamaz.
İnsanı peşinde sürükleyen cimrilik mesela helak edenlerdendir. Yüz yıllık oruç bile onu gidermez, gece namazı da gidermez. Zevklerine uyma, kendini beğenme de böyledir. Çok Kur'an okumak, ilim, zikir ve zühd üzerinden gitmek onu düzeltmez. Böyle bir hastalığı kalpten onu çıkarma yöntemi düzeltebilir.
Ekmek mi su mu daha değerlidir sorulduğunda cevap şudur: 'Ekmek gerektiğinde ekmek, su gerektiğinde de su üstündür.'