Faiz ve zaruret ölçüsü

Faiz ve Zaruret Ölçüsü

Allah’ın haramları bellidir, helalleri bellidir. Neyin haram neyin helal olduğunu bilen bir Müslüman harama da uyar, helali de dilediği gibi kullanabilir.
Bir Müslüman haramlardan birine bulaşmak zorunda kalabilir mi? diye soracak olursak, elbette kalabilir, deriz. En temel kaynağımız olan Kur’an-ı Kerim’de ve diğer hadisi şeriflerde bu konuya işaretler vardır; Müslüman haram olduğunu bildiği bir işi yapmaya mecbur kalabilir. Buna ‘zaruret’ denir. Zaruret fıkıhta bir kuraldır; Müslüman aslında yapmayacağı, haram olduğunu bildiği bir işi zaruretten dolayı yapabilir. Mesela ilaçta alkolün bulunması, alkolün haram olduğunu bile bile Müslümana kullanma ruhsatı verir. Neden? - Çünkü Müslüman şöyle düşünür; bu ilaç sağlığım için gerekli, bu ilaçtan başka tedavi olabileceğim bir ilaç da yok. Bu ilaç da sadece alkollü bir madde ile üretiliyor. Bir öksürük şurubu alkol karışımlı olarak üretiliyor. Alkol haram ama Müslüman başka şurup bulamadığı için öksürüğünü kesmesi gerektiğinde alkol kullanılarak üretilmiş bir şurup alıp kullanabilir. Aslında alkol haram olduğu halde zaruretten dolayı mubah hale gelmiştir. Ama gazoz içeceğinde alkol bulunması hakinde ilaçta alkol bulunduğunda kullandığımız ruhsatı kullanamayız. Neden? - İlaç başka şey gazoz başka şey. Gazoz keyfi bir içecektir, onun içilmesi hayat için gerekli değil. Ama ilaç hayat için gereklidir.
Peki, Müslüman zaruretten dolay faize bulaşabilir mi? Alkol de haram faiz de haram. Eğer Müslüman hastalığından kurtulmak için alternatifi olmadığını, alkolle üretilmiş bir ilaç kullanması caiz oluyorsa bu zaruret prensibini faize uygulayabilir miyiz? - Uygularız. Nasıl uygularız? - Müslüman, alternatifsiz kalıp, ölümle, helak olmakla yüz yüze geldiği bir zeminde faizli bir borca tevessül edebilir mi? - Edebilir. Bunu zaruretten dolayı yapabilir.
Peki, faizin zarureti nedir, ne zaruret olarak anılır faizde? - Ölümcül nedenler, helak olma nedenleri; ihtimaller değil. Faizli bir krediye borca bulaşmaması halinde iki yıl sonra şöyle bir zarar veya şöyle bir ölümcül sonuca ulaşacağım, şeklinde bir ihtimal yığını değil. Kapıdaki bir ölüm zaruret olabilir. Peki buradaki zaruret ev kredisi midir, iş yeri kredisi midir… Zaruret vicdanlarda bir ölçü. Ölümcül bir neden olup olmadığını, zaruretin gerçek olup olmadığını herkesin kalbindeki Allah korkusu belirleyecektir. Yoksa geç uyudum, uykum bölündü, demek ki bu zarurettir deyip bankanın kapısına müracaat da edilebilir. Mesele iman meselesidir.